Świerzbowiec drążący koci
Biologia świerzbowca kociego
Świerzbowce z rodzaju Notoedres są podobne do tych z rodzaju Sarcoptes, zarówno pod względem zachowania jak i morfologii; są one niewielkimi, drążącymi pasożytami, które mogą być przyczyną świerzbu. Notoedres cati jest jedynym gatunkiem mającymi znaczenie w weterynarii i występuje przede wszystkim u kotów; infestacje nie przenoszą się łatwo na inne zwierzęta, ale istnieją potwierdzone przypadki u psów, królików, chomików, dzikich kotów i psowatych. Chociaż infestacje N. cati stwierdzane są we wszystkich krajach europejskich, w niektórych z nich występują rzadko, a w innych mają charakter lokalny. Świerzb drążący koci nie ma charakteru zoonotycznego, przypadki infestacji u ludzi są wyjątkowe i przejściowe.
Cykl życiowy świeżbowca u kotów
Cykl życiowy Notoedres cati jest podobny do cyklu S. scabiei w tym zakresie, że pasożyt ten spędza całe życie na powierzchni ciała żywiciela, a samice drążą w górnych warstwach skóry zwierzęcia, tworząc kręte tunele. W przeciwieństwie do S. scabiei mają one tendencję do gromadzenia się w niewielkie grupy tworzące małe gniazda. Z jaj, składanych w tunelach skórnych, w ciągu kilku dni wykluwają się larwy, które pełzną ku powierzchni skóry i tworzą kieszonki („norki przeobrażeniowe”), w których przekształcają się w nimfy, a następnie osobniki dorosłe. Dojrzały samiec poszukuje samicy na powierzchni skóry lub w kieszonkach. Okres rozwoju postaci dorosłych z jaj wynosi 1-3 tygodnie.
Świerzb koci – Epidemiologia
Świerzb drążący koci jest silnie zaraźliwy i występuje w postaci lokalnych ognisk zarażenia (enzocji). Do przenoszenia się inwazji dochodzi poprzez bliski kontakt bezpośredni, lub kontakt pośredni, prawdopodobnie wskutek przeniesienia larw lub nimf pomiędzy żywicielami. Choroba może szybko rozprzestrzenić się w grupie kotów dorosłych lub kociąt.
Objawy kliniczne świerzbu u kotów
Do wczesnych objawów klinicznych infestacji zalicza się: utratę sierści – miejscowo, oraz zaczerwienienia na końcówkach małżowin usznych i na twarzy. Następnie pojawiają się szaro-żółtawe suche strupy, skóra zaczyna się łuszczyć, dochodzi do hiperkeratozy, a w ciężkich przypadkach do zgrubienia i marszczenia się skóry. Objawom klinicznym towarzyszy silny świąd i drapanie się, które często prowadzi do powstawania przeczosów i wtórnych zakażeń bakteryjnych. Zmiany mogą rozprzestrzenić się z szyi i głowy na inne części ciała podczas wylizywania się lub wskutek zwykłego kontaktu. W przypadku zwierząt, u których nie podjęto leczenia, może dojść do znacznego osłabienia organizmu i do śmierci.
Rozpoznanie świerzbowca kociego
Jest ono stosunkowo łatwe, z uwagi na to, że istnieje niewiele innych chorób skóry u kotów, w przebiegu których występuje intensywny świąd i dochodzi do powstania ciężkich zmian skórnych wokół głowy i uszu. Niewielkie, okrągłe roztocza mające na powierzchni grzbietowej charakterystyczne koncentryczne prążkowanie przypominające „odcisk kciuka” – są stosunkowo łatwe do zauważenia w badaniu mikroskopowym zeskrobin skórnych. W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć zarażenia D. gatoi, N. autumnalis lub Sarcoptes sp. Sporadycznie, u ludzi mających kontakt z zarażonymi kotami, może rozwinąć się umiarkowanie nasilone zapalenie skóry, będące wynikiem przejściowej infestacji.
Zwalczanie i leczenie świerzbu u kotów
Obecnie nie są dostępne zarejestrowane leki, ale z powodzeniem stosuje się, podawane układowo makrocykliczne laktony (np. selamektyna), które powinny być dawkowane w takim sam sposób, jak w przypadku zwalczania psiego świerzbu drążącego. Przed zastosowaniem odpowiedniego leku pajęczakobójczego, w celu zmiękczenia skóry i usunięcia strupów, zwierzę powinno zostać wykąpane w preparacie o właściwościach przeciwłojotokowych. Leczenie powinno być powtarzane aż do momentu uzyskania wyraźnej poprawy stanu klinicznego i powinno być kontynuowane przez co najmniej 4 tygodnie. Ważne jest, aby leczenie stosować u wszystkich zwierząt pozostających w kontakcie i usunąć skażone legowiska. Przy wczesnym rozpoczęciu leczenia rokowanie jest zazwyczaj dobre.