Pchły u zwierząt – znaczenie i cykl życiowy pcheł

Pchły – bezskrzydłe owady odżywiające się krwią występują u wielu gatunków ssaków i ptaków.

Są powszechnymi pasożytami psów i kotów w miejscach, w których przebywa wiele zwierząt. Dorosłe osobniki przebywają na żywicielu, a postacie rozwojowe – jaja, larwy i poczwarki znajdują się w otoczeniu (szczeliny podłóg, wykładziny i dywany).

Znaczenie pcheł

• wywołują silny niepokój i świąd u zwierząt (szczególnie u osobników uczulonych)
• infestacja może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznych (alergiczne pchle zapalenie skóry – APZS)
• powodują uszkodzenia skóry, które mogą ulegać wtórnym zakażeniom bakteryjnym lub grzybiczym
• są przyczyną niedokrwistości u zwierząt silnie zarażonych
• odgrywają rolę przenosicieli czynników chorobotwórczych (pchła kocia może być wektorem bakterii Bartonella henselae wywołującej chorobę kociego pazura)
• mogą atakować właścicieli zwierząt, co stanowi duży problem
• pchła psia i kocia jest żywicielem pośrednim tasiemca Dipylidium caninum

Pchły nie wykazują specyficzności gatunkowej. Psy i koty mogą zostać zaatakowane przez pchły innych gatunków zwierząt w ich naturalnym środowisku, gdy występują tam stadia rozwojowe (np. pchły jeży u psów lub kotów).

U psów i kotów mogą występować następujące gatunki pcheł:

• Ctenocephalides felis (pchła psia)
• C. canis (pchła kocia)
• Pulex irritans (pchła ludzka)
• Spilopsyllus cuniculi (pchła królików)
• Archaeopsylla erinacei (pchła jeży)
• Ceratophyllus gallinae i Echidnophaga gallinacea (pchły drobiu)

Cykl życiowy

Okres rozwoju pcheł – od jaja do osobnika dorosłego jest ściśle uzależniony od temperatury i wilgotności. W temperaturach 13⁰C, 21⁰C, 27⁰C i 32⁰C (przy wilgotności 75%) trwa odpowiednio 130, 40, 24 i 16 dni. W ciepłych porach roku ekstensywność inwazji pcheł u zwierząt wzrasta, gdyż panują warunki korzystne do rozwoju larw i poczwarek w środowisku zewnętrznym. W ogrzewanych pomieszczeniach możliwy jest szybki rozwój pcheł przez cały rok, czemu sprzyja wyłożenie podłóg wykładzinami.

Samica składa ok. 20 jaj dziennie – w środowisku lub na żywicielu (pchła kocia – jaja spadają z sierści na podłoże). Jaja są perłowo białe, mają 0,5mm długości. Po kilku dniach wykluwają się larwy, które odżywiają się złuszczonym naskórkiem i odchodami pcheł znajdującymi się w środowisku. Po linieniu larwy otaczają się kokonem i przeobrażają w poczwarkę. To stadium odgrywa główną rolę w epidemiologii pcheł. Poczwarka może natychmiast przeobrazić się w osobnika dorosłego, lub przy braku odpowiednich czynników stymulujących do wylęgu (bodźce mechaniczne – wibracje, nacisk, obecność CO₂, odpowiednia temperatura), dopiero po upływie kilku miesięcy. Poczwarka w kokonie jest chroniona przed wpływem niekorzystnych warunków środowiskowych, także przed działaniemśrodków owadobójczych. Zdolna jest przeżyć ponad 6 miesięcy.

Dorosłe pchły pobierają krew codziennie, zazwyczaj pozostają na tym samym żywicielu przez całyokres życia. Większość pcheł przeżywa od jednego do trzech tygodni, a następnie zostają usunięteprzez żywiciela. Poza żywicielem przeżywają kilka dni.
Psy i koty, u których pchły nie są zwalczane są źródłem infestacji dorosłymi pchłami dla innych zwierząt. Częściej jednak przyczyną infestacji są pchły, które wylęgły się w środowisku skażonym przez zarażone zwierzęta jajami tych owadów.

U psów i kotów, u których nie występują alergie, inwazje pcheł są z reguły bezobjawowe, ugryzienia pcheł mogą jedynie prowokować zwierzę do sporadycznego drapania. U zwierząt uczulonych lub w przypadkach, gdy rozwija się reakcja immunologiczna w odpowiedzi na kontakt ze śliną pcheł występuje świąd, pojawiają się wyłysienia oraz rumieniowate zmiany na skórze (okolica lędźwiowagrzbietu, wokół ogona). Często rozwija się również wtórne ropne zapalenie skóry. U zwierząt młodych oraz starych i osłabionych infestacja przez dużą liczbę pcheł może prowadzić do niedokrwistości.

Zwalczanie infestacji pcheł na zwierzętach polega na stosowaniu skutecznych środków przeciwko pasożytom zewnętrznym. Leczeniu powinno zostać poddane nie tylkozarażone zwierzę, ale również inne zwierzęta przebywające w tym samym domu. Bardzo ważne jest zapobieganie następnym inwazjom, a więc skuteczne eliminowanie stadiów rozwojowych pcheł w otoczeniu zwierzęcia. Podstawowe znaczenie ma więc utrzymanie higieny środowiska, w którym przebywają zwierzęta (codzienne odkurzanie pomieszczeń oraz kojców, legowisk i posłań). Preparaty zwalczające stadia rozwojowe pcheł powinny być stosowane do momentu wyeliminowania ze środowiska wszystkich form tych pasożytów.

Przy infestacjach pcheł należy brać pod uwagę wysokie prawdopodobieństwo występowania inwazji tasiemca Dipylidium caninum, dla którego C. canis i C. felis pełnią rolę żywiciela pośredniego.

Więcej informacji:

• przewodnik ESCCAP „Zwalczanie infestacji owadów pasożytniczych i kleszczy u psów i kotów”.